نشست پدیدهاى است که در اثر آن سطح زمین بهصورت تدریجى و در برخى موارد بهطور ناگهانی فرو مینشیند، این نشست باعث ایجاد ترک و شکافهایى در زمین شده و باعث تاثیر بر روى الگوى جریانهاى زیرزمینى و سطحى، تغییر کیفیت آبهاى زیرزمینى، تغییر شکل سطح زمین، سیل خیزى منطقه و پیشروى آب دریاها به سمت خشکىها در نواحى ساحلى مىشود، به طوریکه این تغییرات و عوامل خسارات جدى به مناطق شهرى، صنعتى و کشاورزى وارد مىکند.
آبهای زیرزمینی به آبهایی گفته میشود که در لایههای آبدار و اشباع زیرزمین تجمع پیدا کردهاند، این آبها تنها حدود 4 درصد از مجموعه آبهایی را که فعالانه در چرخه آبشناختی دخالت دارند، تشکیل میدهد. با این وجود حدود 50 درصد جمعیت دنیا از نظر آب شرب متکی به همین آبهای زیرزمینی هستند.
//برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی، عامل اصلی ایجاد فرونشست دشتهای ایران است//
بر اساس این گزارش عوامل متعددی از جمله انحلال، آبشدگی یخها، حرکت آرام زمین، خروج گدازه یا عملیات انسانی همانند معدنکاری یا برداشت آبهای زیرزمینی و نفت باعث ایجاد نشست زمین میشوند، البته در بین عوامل موثر در ایجاد فرونشست، بهنظر میرسد برداشت بیش از حد مجاز از منابع آب زیرزمینی، عامل اصلی ایجاد فرونشست در بیشتر دشتهای ایران است که همچون سرطان آرام و بیصدا گسترش مییابد.
خطر نشست بر اثر افت آبهاى زیرزمینى یک خطر جهانى است و در مقیاس جهانى مورد توجه قرار گرفته است، حالت تصاعدى این پدیده به دهههاى اخیر مربوط میشود که درست مصادف با اوج صنعتى شدن و شهرنشینى شدن و پمپاژ بى رویه از آبهاى زیرزمینى است.
به گزارش ایسنا، منطقه خراسان، در دهههاى اخیر توجه به پدیده نشست از اهمیت ویژهاى برخوردار شدهاست. اهمیت مطالعه و بررسى این پدیده با توجه به خطراتى است که پیامد این حادثه دارا مىباشد، برای نمونه نشست زمین بهدلیل پمپاژ و بهرهبردارى بىرویه از سفرههاى زیرزمینى گاهى اوقات موجب حوادثى همانند فرونشست و شکافت زمین مىشود و خطرات جدى براى مناطق صنعتى، نواحىشهرى و کشاورزى ایجاد مىکند.
خطرات ناشى از افت سطح ایستابى بیشتر متوجه تاسیسات سنگین مانند کورههاى ذوب فلزات، دکلهاى مخابراتى و تلویزیونى، آسمان خراشها و فونداسیون پلها و غیره است که این بهدلیل بالا بودن نیروهاى موثر وارده برروى پى این سازهها است.
پمپاژ بى رویه آب از آبخوان باعث کاهش فشارآب منفذى در اطراف حوزه پمپاژ مىشود که خود باعث افزایش استرس عمودى در اطراف حوزه پمپاژ شده و در نهایت باعث نشست زمین مىشود.
منابع زیرزمینی آب بهصورت مستقیم یا غیرمستقیم از آبهای سطحی و بارندگی تغذیه میشوند، بنابراین استفاده پایدار از این منابع به معنای برداشت محدود از آنهاست.
در سالهای اخیر در بسیاری از کشورهای جهان برداشت آب از منابع زیرزمینی از میزان تغذیه سالیانه آنها بیشتر است، این امر به معنای استخراج و استفاده از آبی است که در طول هزاران سال در لایههای آبدار زمین ذخیره شدهاست.
//افت سطح آبهای زیرزمینی به معنای از بین رفتن چاهها، قناتها و چشمههاست//
//ایران در رتبه سوم برداشت بیش از حد از منابع زیرزمینی آب در دنیا قرار دارد//
با این کار سطح آبهای زیرزمینی در منطقه روز به روز افت کرده و سرانجام به جایی خواهد رسید که آبی برای استخراج وجود نخواهد داشت، پایین افتادن سطح آبهای زیرزمینی به معنای خشک شدن مناطق پایین دست(مناطق با ارتفاع کمتر که آب جاری در لایههای آبدار تحت اثر جاذبه به سمت آنها جریان مییابند) و از بین رفتن چاهها، قناتها و چشمههای آن است.
در سال 2005 میلادی چین، هند و ایران رتبههای اول تا سوم برداشت بیش از حد از منابع زیرزمینی آب را داشتهاند، ایران بهطور متوسط سالانه 5 میلیارد مترمکعب آب بیش از ظرفیت لایههای آبدار زمین از آنها بهرهبرداری میکند، بهطوری که این میزان آب معادل آب مورد نیاز جهت تولید یک سوم کل غله تولیدی این کشور است.
بر اساس این گزارش حدود یک سوم جمعیت جهان وابسته به آب زیرزمینی بوده و بیش از 70 درصد منابع آب زیرزمینی به مصرف کشاورزی میرسد، بنابراین توسعه کشاورزی و صنعت باعث افزایش برداشت از منابع مذکور شده و برداشت بیرویه از مخازن آب زیرزمینی موجب شده که میزان تغذیه آبخوان جوابگوی برداشت نبوده و سطح آب زیرزمینی افت کند.
افت سطح آب زیرزمینی مشکلاتی همچون خشک شدن چاههای آب، کاهش دبی رودخانه و آب دریاچهها، تنزل کیفیت آب، افزایش هزینه پمپاژ و استحصال آب و نشست زمین را به دنبال دارد.
اما برداشت بیرویه از آبهای زیرزمینی خسارات جبران ناپذیری به ذخیره آبهای زیرزمینی و همچنین خاک وارد کرده است، حفر چاههای عمیق در بسیاری از مناطق موجب پایین رفت شدید آب شیرین و بالا آمدن آب شور شدهاست.
به گزارش ایسنا، منطقه خراسان، تاثیر بر روى الگوى جریانهاى زیرزمینى و سطحى، کاهش کیفیت آبهاى زیرزمینى و افزایش نمک این آبها، کاهش ظرفیت مخزن آبخوانها، خراب شدن ساختمان چاه و پمپهاى نواحى مستعد فرونشست، سیل خیزى منطقه، ناتوانى چاه در آبدهى، خسارت به بزرگراهها، ساختمانها و دیگر تاسیسات از تاثیرات منفی نشست دشتها بشمار میرود.
پیشگیرى از پمپاژ بىرویه آب و در صورت امکان استفاده از آبهاى سطحى به جاى آب زیرزمینی، تغذیه سفرهاى زیرزمینى توسط آبهاى سطحى و در صورت امکان انتقال آب از حوضههاى مجاور و یا تغذیه توسط فاضلاب شهرى، از جمله راهکارهای مقابله با نشست زمین است.
//وضعیت نشست زمین در خراسان رضوی//
به گفته دکتر حسین انصاری، عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد، از سال 61 بسیاری از دشتهای خراسان رضوی ممنوعه اعلام شد، اما با این وجود عدم رعایت شرایط و ضوابط منجر به این شد که هر ساله چاههای جدیدی در عرصه دشتهای استان ایجاد شوند.
وی با بیان اینکه 7 میلیمتر نشست زمین بحران محسوب میشود، میگوید: در چنین شرایطی 22 سانتیمتر فرو نشست در دشت توس را چه باید نامید؟ این فاجعه مختص دشت توس نیست و تمام دشتهای استان به طور متوسط 10 تا 12 سانتی متر نشست داشتهاند.
به گفته محمد سیادت، دبیر سابق ستاد حوادث غیرمترقبه خراسان رضوی در طول یکسال فرو نشست در دشت مشهد 23 درصد افزایش یافته است.
وی با اشاره به اینکه طی چند سال اخیر میزان فرونشست دشت مشهد 60 سانتیمتر اعلام شده است، ادامه میدهد: برداشت آب از سفرههای زیرزمینی بیش از ظرفیت مخزن، باعث بروز این پدیده میشود.
وی افت سطح آب سفرههای زیرزمینی مشهد را 22 متر عنوان میکند و میگوید: با توجه به اینکه 60 درصد جمعیت خراسان رضوی در دشت مشهد ساکن هستند، بحران فرونشست زمین در این دشت به حالت بحرانی درآمده است.
در این ارتباط سید مرتضی حسینی، مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسان رضوی در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، منطقه خراسان، گفت: در حال حاضر مهمترین عامل نشست پوسته زمین در استانهای مختلف کشور را میتوان برداشت بیرویه از آبهای زیرزمینی دانست.
وی اظهار داشت: نشست زمین در نتیجه کاهش سطح آب زیرزمینی اساساً برگشت ناپذیر و حاکی از این واقعیت تلخ است که اگر سطح آب در سفره زیرزمینی به سطح قبل از نشست زمین برگردد، سطح زمین به حالت اولیه برنخواهد گشت.
// خراسان رضوی یکی از بزرگترین بهرهبرداران آب زیرزمینی در سطح کشور است//
وی با اشاره به اینکه در مناطق وسیعی از استانهای خراسان رضوی، تهران، یزد و کرمان به دلیل پمپاژ بیش از حد و غیرمجاز آب پدیده نشست زمین دیده شده است، تصریح کرد: استان خراسان رضوی با برداشت سالانه بیش از 7 میلیارد متر مکعب آب از سطح پهنههای آبرفتی، یکی از بزرگترین بهرهبرداران آب زیرزمینی در سطح کشور است.
وی تاکید کرد: استفاده نامناسب از آب زیرزمینی در بخش کشاورزی استان و بهرهبرداری پایین آن، سبب وارد آمدن زیانهای سنگین و جبران ناپذیری به منابع آب زیرزمینی شده است، به طوری که متوسط عمق حفاریهای چاهها در دشت مشهد از 160 متر به 230 متر افزایش یافته است.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسان رضوی در ادامه یادآور شد: در حال حاضر بهدلیل برداشت بیرویه آب از 36 دشت استان، 33 دشت در وضعیت ممنوعه و بحرانی قرار دارند.
حسینی عنوان کرد: بر اساس نتایج حاصل از پردازش اطلاعات ثبت شده در ایستگاه توس واقع در غرب مشهد، از دی ماه 83 تا خرداد 84 ، دشت مشهد در حدود 8 سانتیمتر نشست داشته است.
وی با تاکید بر اینکه قویترین عامل برای جلوگیری از افت شدید و مستمر سطح آب زیرزمینی و نشستهای ناشی از آن، کاهش جدی برداشت از منابع آبی است، بیان کرد: برای جلوگیری از نابودی منابع آب زیرزمینی، باید در نحوه نگرش بر برداشت آب زیرزمینی تغییر اساسی به وجود آید و مدیریت جامع و کارآمد آب به عنوان یک مسوولیت منطقهای و ملی در تصمیم گیری و برنامهریزی برای برداشت منابع آب اعمال شود.
وی با اشاره به اینکه بیش از 90 درصد برداشت از آبهای زیرزمینی در بخش کشاورزی استان مصرف میشود، اظهار داشت: ضروری است که الگوهای کشت کم آب طلب، جایگزین الگوهای کشت فعلی شود و یا با استفاده از روشهای نوین آبیاری، راندمان آبیاری در بخش کشاورزی به طور چشمگیری افزایش یابد و آب صرفه جویی شده صرف تعادل بخشی منابع آب زیر زمینی شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسان رضوی با تاکید بر اینکه باید از طریق سیاستهای تشویقی میزان برداشت از منابع آب زیرزمینی را در بخش کاهش داد، خاطرنشان کرد: از طریق افزایش تولید محصول در واحد سطح، مقدار زمینهای زیرکشت کاهش یابد تا در این مسیر نیز به ارتقای درآمد کشاورزان کمک شود.
ضروری است که مسوولان نسبت به تغییر مجوز در حفر چاه، برخورد محکم با چاههای غیر مجاز استان و تغییر در الگوی کشت کشاورزی کشور برای دشت مشهد که 3 میلیون نفر از جمعیت استان خراسان رضوی و همچنین بیش از 20 میلیون زایر در سال متکی به آن هستند اقدامی اساسی داشته باشند و این موضوع را برای استانی که آهنگ شتاب توسعه را به خود گرفته است در اولویت کاری خود قرار دهند.
اکتشاف ژئوفیزیک ، دستگاه ژئوفیزیکی ، خرید و فروش معدن، معرفی دستگاه و تجهیزات ژئوفیزیک، ژئوفیزیک آب زیرزمینی، ژئوفیزیک معدن ، ژئوفیزیک نفت ، تجهیزات ژئوفیزیک ، ژئوفیزیک زمینی ، فروش معدن، ژئوفیزیکهوایی ، ژئوفیزیک دریایی ، اکتشاف ژئوفیزیکی معدن، ژئوفیزیک آبیابی ، اکتشاف آب زیرزمینی ، اکتشاف آبهای زیرزمینی ، ژئوفیزیک اکتشافی نفت ، ژئوفیزیک اکتشافی معدن ، ژئوفیزیک اکتشافی آب ، اکتشاف معدن ، اکتشاف نفت ، اکتشاف نفت و گاز ، اکتشاف آبهای زیرزمینی ، اکتشاف ژئوفیزیکی آب ، اکتشاف ژئوفیزیک نفت ، تعیین محل حفر چاه ، ژئوفیزیک مهندسی ، مهندسی ژئوفیزیک ، اکتشاف ژئوفیزیکی سرب ، ژئوفیزیک چاه آب ، اکتشاف ژئوفیزیکی آهن ، اکتشاف ژئوفیزیکی مس ، دستگاه ژئوفیزیکی ، ژئوفیزیک آبهای زیرزمینی ، اکتشاف ژئوفیزیکی آب زیرزمینی، ژئوفیزیک چاه آب زیرزمینی، آب زیرزمینی ، دستگاه ژئوفیزیک ، آبیابی ژئوفیزیک ، آبیابی ژئوفیزیکی ، اکتشاف ژئوفیزیک ، ژئوفیزیک چاه ، ژئوفیزیک آبیابی ، اکتشاف ، ژئوفیزیک ، ژئوفیزیکی ، تجهیزات ژئوفیزیک ، آبیابی ، آب یابی ، آبهای زیرزمینی ، هیدروژئوفیزیک ، معدن ، معادن ، نفت ، اکتشافات نفت، اکتشاف معدن، ژئوترمال، آبگرم، زمین گرمایی ، اکتشاف معدن آهن ، اکتشاف معدن سرب ، اکتشاف معدن روی ، اکتشاف معدن مس ، اکتشاف معدن منگنز ، تجهیزات ، دستگاه ، دستگاه ژئوفیزیک ، دستگاه ژئوالکتریک ، نرم افزار ژئوفیزیک ، ژئوفیزیک ، زلزله شناسی ، لرزه نگاری ، لرزه نگاری انکساری ، لرزه نگاری انعکاسی ، ژئوالکتریک ، قطبش القایی ، مقاومت ویژه الکتریکی ، مغناطیس سنجی ، الکترومغناطیس ، مگنتوتلوریک ، تلوریک ، مگنتومتر ، گرانی سنجی ، ژئورادار ، گراویمتری ، چاه پیمایی ، حفاری چاه ، شرکت حفاری ، چاه پیمایی ، چاه نگاری ، زمین شناسی، معدن ید، ید، معادن ید.