عملیات ژئوفیزیک هوایی برای شناسایی ذخایر سنگآهن ایران مرکزی
ذخایر گلگهر 4 و 5 بیش از 30 برابر ارقام اعلام شده است
هدف ژئوفیزیک هوایی، شناخت پتانسیلهایی است که بیش از 10 میلیون تن ذخیره دارند.
در حال حاضر عکسهای ماهواره تنها ذخایر در سطح را نشان میدهند و کاربردی برای شناسایی ذخایر در عمق زمین ندارند.
کاناداییها در طول یک سال، برابر با 40 سال ما حفاری انجام میدهند.
بر خلاف تصور رایج امروزه فعالیتهای اکتشافی، یک کار کاملا اقتصادی به شمار میآید.
این نکتهای است که دکتر صعد محمدی معاون اکتشاف شرکت تهیه و تولید مواد معدنی بر آن تاکید میکند. او میگوید: اگر اصولی جلو برویم، نتایج کار تا 50 برابر بیش از سرمایهگذاری اولیه، سود بخش خواهد بود.
در حال حاضر این شرکت در حال تدارک برای اجرای طرح ژئوفیزیک هوایی است. طرحی که قرار است حدود 150هزار کیلومتر از نقاط مرکزی ایران را مورد اکتشاف قرار دهد.
چرا که بررسیهای جدید نشان داده ذخایر واقعی برخی معادن در گلگهر و یا سنگان بیش از 5 برابر ذخیره اعلام شده است.به همین جهت اکتشاف ژئوفیزیک هوایی به کمک گرفته شده تا ذخایر واقعی سنگآهن این نقاط مشخص شود.
تنها در گلگهر 4، بیش از 150میلیون تن سنگآهن کشف شده است در صورتی که ارقام پیشین
میزان ذخیره این نقطه را 8 میلیون تن برآورد کرده بود.
صعد محمدی انجام چنین عملیاتی برای تامین خوراک واحدهای فولادسازی و رسیدن به ظرفیت 9/28 میلیون تن فولاد در پایان برنامه چهارم را یک ضرورت میخواند.
دستیابی به ظرفیت تولید فولاد در برنامه چهارم (9/28 میلیون تن)، نیازمند تهیه خوراک و مواد اولیه برای واحدهای فولاد سازی است.
این مواد به طور عمده سنگ آهن و زغالسنگ هستند که کلیدیترین آنها، همان سنگ آهن است.
باتوجه به استراتژی کشور در بخش فولاد پروژههایی تعریف کردیم که سریعتر به نتیجه میرسد.
طرح سنگ آهن جلالآباد زرند (کرمان) از این جمله به شمار میآید که هم اینک در حال تجهیز است.
کل ذخیره این معدن به 200 میلیون تن میرسد که استخراج 100 میلیون تن آن اقتصادی است.
با توجه به رشد بالای مواد معدنی، میتوان میزان بیشتری استخراج کرد؟ چرا که به نظر میرسد در این شرایط هر چه استخراج کنیم، صرفه اقتصادی دارد.
از 7 ماه پیش که شاهد رشد بیش از پیش قیمت مواد معدنی بودهایم ، شرایط فرق کرده و ذخیره اقتصادی معدن سنگآهن جلالآباد از 100میلیون تن هم فراتر رفته است.
البته پروژههای زیادی تعریف شده است. اکتشافات آنومالی شمالی (در استان یزد) نیز تمام شده و در انتظار تجهیز است؟ میشدوگان چاهگز، آنومالی 12a و مناطقی که در محدوده گلگهر استان یزد قرار دارند. منطقهسنگآهن دشنه استان فارس نیز جز طرحهای اکتشافی، است هر چند در منطقه حفاظت شده قرار دارد و باید ابتدا مشکلات ما با سازمان محیط زیست حل شود.
تجربه 2 سال اخیر نشان میدهد، ذخایر بزرگتری در منطقه ایران مرکزی قرار دارد. حتی در منطقه خراسان جنوبی و شمال غربی کشور ذخایر بزرگی وجود دارد. اما برای اینکه این ذخایر به لحاظ فنی و پارامترهای زمینشناسی به طور دقیق به اثبات برسند، در اولین قدم باید ارزیابی به وسیله ژئوفیزیک هوایی در ایران مرکزی انجام شود. هدف ما شناخت پتانسیلهایی است که بیش از 10میلیون تن ذخیره سنگآهن دارند. چرا که مبنای ژئوفیزیک هوایی میتواند کلیدی برای ورود به عملیات اجرایی اکتشاف مورد استفاده قرار گیرد.
آیا ژئوفیزیک هوایی را میتوان گام نخست برای اکتشاف در نظر گرفت؟
بله این بخش مهمترین فاز اکتشاف به شمار میآید. این عملیات، شدت میدان مغناطیسی را مشخص میکند. میدانید که هر جا سنگ آهن وجود داشته باشد، یک میدان مغناطیسی ایجاد میکند به همین جهت میتوانیم پتانسیلها را مورد شناسایی قرار دهیم.
در این شناسایی هر چه شدت میدان مغناطیسی که برای ذخایر تعریف کردیم بیشتر باشد، بهتر میتوانیم نقشهها را تفسیر کنیم. بعد از آن هم شرح عملیات اجرایی برای نمونهگیری، حفاری و... را آغاز میکنیم.
این عملیات ژئوفیزیک هوایی برای نخستین بار است که انجام میشود؟
قبلا از برخی نقاط از آباده (فارس) تا جازموریان انجام شده بود و ذخایر معادنی همچون چادرملو و گلگهر مشخص شده بود. اما دقت عملیات پایین بود. عملیات ما نشان میدهد، ذخایر گلگهر 4 بیش از 30 برابر رقم اعلام شده است و بررسیهای گذشته کامل نبوده و خیلی کمتر از واقعیت بوده است. آنها ذخایر گلگهر 4 را در حدود 8 میلیون تن برآورد کرده بودند، در صورتی که عملیات ژئوفیزیک ما نشان داده تاکنون بیش از 150میلیون ذخیره در آن منطقه وجود دارد.
با این توضیح که کار اکتشافی ادامه دارد.... در معدن گلگهر 5 هم همینطور است.
آنومالی این منطقه هم مبین آن است که ذخایر خیلی بیشتر از ارقامی است که یوگسلاوها در دهه 50آن را اعلام کردهاند. نکته این است که سیستم آن زمان قدیمی بوده و پوشش کاملی صورت نگرفته بود. گذشت زمان قدرت تجزیه و تحلیل را نسبت به دادههای ژئوفیزیک افزایش داده است. قطعا برای ارزیابی جدید ذخایر چنین اقداماتی ضروری بوده است اصلا شک نکیند! به خصوص پتانسیلهایی که در ایران مرکزی داریم.
آقای دکتر، اکتشافات اولیه معدنی ایران را روسها انجام دادهاند، بعدها هم یوگسلاوها آمدهاند. چرا سراغ این کشورها رفتهایم. آیا این امر به دلیل پیشتاز بودن آنها در بخش اکتشاف است؟
خب، اکشتافات قدیم ما را روسها انجام میدادند، حتی تا سالهای نخستین انقلاب. اما بعدها ایرانیها کار را دست میگیرند. سیستمهای آنان ساکن بود. بررسی کردیم و دیدیم که از سال 1336به بعد به اکتشافات در کشورمان سیستماتیک شده است.
از آن سال تا 1380 حدود 6/2میلیون متر (مکعب) حفاری برای نمونهگیری انجام شده است. بعد، این میزان را با برخی کشورها نظیر کانادا مقایسه کردیم. معلوم شد کانادا کمترین حفاری که در طول یکسال انجام داده، 5/2میلیون متر(مکعب) بوده است. حال شما ببینید اگر سرمایهگذاری بیشتری انجام دهند. به چه نقطهای میرسند. این تفاوت نشان میدهد، ما برای شناخت ذخایرمان ضعیف عمل کردهایم.
پارسال در یکی از برنامهها اعلام شده کاناداییها 4 مرتبه عملیات اکتشافی در کل کشورشان انجام دادهاند.
دقیقا همینطور است. یک نکته جالبی شنیدهام که برخی میگویند، با استفاده از عکسهای ماهوارهای میتوان ذخایر را به طور دقیق شناسایی کرد. در صورتی که اصلا از لحاظ فنی، چنین چیزی امکان ندارد. چرا که اکتشافات ماهوارهای، تنها ذخایر سطحی را در عمق چند متر نشان میدهد. برای ذخایر عمقی چنین روشی کاربرد ندارد. بنابراین ما برای شناسایی دقیق ذخایر به اکتشافات عمقی نیاز داریم. در سال 81 تنها 4هزار مترمکعب حفاری داشتیم. این رقم در سال 82 و 83 به ترتیب به 17هزار و 35هزار متر(مکعب) رسید.
امسال هم از 60هزار متر عبور میکند. حال ممکن است رشد قابل توجهی داشته باشیم اما کل حفاری رقم قابل توجهی نیست. باید کارهای بزرگتر انجام دهیم. این کارها نیاز به سیستمهای جدید دارد و با شرایط روز دنیا باید همسان باشد. به همین سبب در یک مناقصه بینالمللی 5 دستگاه حفاری چند منظورهای (multi system) خریدیم که از توان حفاری آر.سی، روتوری و ... برخوردار باشد و تمام مدلهای کار را داشته باشد. ما با سیستمهای قدیم در یک روز کاری میتوانستیم 5 متر حفاری کنیم اما با این دستگاهها تنها در یک شیفت میتوانیم بهطور متوسط بیش از 40 متر حفاری داشته باشیم. البته قدرت آنها خیلی بالاست و در برخی نقاط حفاری بیشتری انجام میدهند. این تجهیزات سرعت کار را بالا و هزینهها را پایین میآورد. یعنی با بودجهای که دارم کار بیشتری انجام میدهم.
اکنون دستگاهها در گمرک بندرعباس است و دنبال ترخیص آنها هستیم. از سوی دیگر بخش خصوصی در شرایط حاضر ترغیب شده که دستگاههای جدید بخرد. همین حضور بخش خصوصی قیمتهای حفاری را کاهش داد. در 2 سال گذشته هر متر حفاری 120هزار تومان هزینه در برداشت. اکنون حتی این رقم به 65 تا 70هزار تومان هم میرسد. این فضای رقابتی هم بازار کار ایجاد کرد و هم قیمتها را پایین آورد. در صورتی که باید طبق روال همه ساله، قیمتها بالا رود. ورود سیستمهای جدید در نهایت به نفع بخش اکتشاف است.
ورود چنین دستگاههایی چند درصد به توان حفاری کشور میافزاید؟
به این صراحت نمیتوان گفت. چرا که با ورود چند دستگاه نمیتوان، شرایط جدید را به همه نقاط کشور تعمیم داد. اما به این مساله اعتقاد دارم که سرمایهگذاری در بخش اکتشاف کشور، یک نگاه، اقتصادی است. هر زمان سخنی از اکتشاف میشود. همه یک علامت سوال در ذهنشان شکل میگیرد. میگویند ریسک و هزینه بالاست. شاید جواب دهد شاید جواب ندهد. برای همین بخش خصوصی به راحتی وارد این فعالیت نمیشود. نکته این است که اکتشاف در شرایط روز دنیا، اقتصادی است. نظریه جدیدی در جهان مطرح شده به نام ایی.اف.جی (e.f.g) که میگوید اولین آیتم برای کدبندی اکتشاف، اقتصادی بودن پروژه است. حال با افزایش قیمتها در 6، 7 ماه اخیر، رشد سرمایهگذاری در کشورهای معدنخیز افزایش پیدا کرده است. چرا که صرفه اقتصادی دارد. بنابراین سرمایهگذاری در اکتشاف، به غیر از اشتغالزایی، گردش مالی مورد نیاز صنایع مربوطه یک فعالیت اقتصادی است. چرا؟ به این دلیل که ارزش ایجاد شده در طرح، نسبت به پولی که در اکتشاف هزینه شده، بیش از 30 تا 50 برابر بوده است. این را بدون اغراق میگویم.
اگر دید ما علمی باشد، قطعا جواب میگیریم.
پس چرا میگویند، ریسک نتیجه بخش بودن سرمایهگذاری در اکتشاف حتی به یک پانصدم هم میرسد؟
من از این رقم خبر ندارم. ببینید اگر فردی عادی سراغ سرمایهگذاری در اکتشاف برود، به مشکل برخورد میکند.اما این مواردی که در این 2، 3 ساله دیدیم اکثر قریب به اتفاق طرحها به نتیجه رسیدهاند.
این که بگویم اکتشاف ریسک ندارد، حرف غلطی است. اما باید بدانیم چگونه ریسک را کاهش دهیم و صحیح سرمایهگذاری کنیم. موضوع روشنی است.
به هر حال اعتقاد دارم، اکتشاف قطعا میتواند فعالیتی اقتصادی باشد.
بر اساس همین نگاه در ایران مرکزی، خراسان جنوبی (سنگان) و آذربایجان پیش فراخوانی برای اکتشاف سنگ آهن به شرکتهای معتبر بینالمللی داریم (چرا که نقاط مستعدی هستند به خصوص ایران مرکزی). برای آن که ژئوفیزیک هوایی را با امکانات خودشان انجام دهند.
خوشبختانه 15 شرکت معتبر اعلام آمادگی کردند و سوابق خود را برای ما فرستادند و نهایتا 6 شرکت را حائز شرایط دانستیم و مناقصه را شروع کردیم.
درنظر گرفتیم که ارتفاع پرواز در فاصله 100 تا 200 متری از سطح زمین باشد. دقت اجرای عملیات در حدود یک صدم نانوتسلا خواهد بود.
سرعت نمونهگیری در هر ثانیه 10 مورد است. همان طور که گفتم، کف شناسایی ذخایر سنگ آهن و آنومالی هم 10 میلیون تن است.
فاصله لاین پروازها از 100 تا 500 متر خواهد بود.
پیشبینی میشود با این لاین پرواز در منطقه سیرجان حدود 34هزار کیلومتر مربع ایران مرکزی 39 هزار کیلومتر مربع و سنگان هم 76هزار کیلومتر مربع پرواز داشته باشیم.
طوری که حدود 150هزار کیلومتر مربع را تحت طرح اکتشافی ژئوفیزیک هوایی قرار دهیم.
البته مناطق دیگری در اطراف زنجان داریم که میزان خطوط پروازی را تا حد 400هزار کیلومتر مربع برسانیم.
البته با سازمان زمینشناسی هماهنگی کردیم که دوباره کاری نداشته باشیم.
برخی اوقات شنیده میشود که سازمان زمینشناسی فعالیت اکتشافی برخی سازمانها را تداخل در وظایف قلمداد میکند.
ایمیدرو این هماهنگی را انجام داده است. مناطق آنها با ما فرق میکند. براساس قانون معادن، هر نهاد یا فردی میتواند اکتشاف داشته باشد. اما این اصل مهم است که دوبارهکاری نشود و این کار را نخواهیم کرد. ببینید واقعیت این است که ما موظف به تامین خوراک واحدهای فولادسازی هستیم.
آقای دکتر، در این چند ساله این همه فعالیتهای اکتشافی انجام میشود اما در عمل هیچ تغییری در آمار ذخایر معدنی ایران ایجاد نمیشود و همواره در مصاحبهها گفته میشود، ایران 52 میلیارد تن ذخیره معدنی دارد. آیا این ذخایر احتمالی بودهاند؟
این ذخایر اعلام شده، پیشبینی شده یا احتمالی بوده است. قطعی نبوده. اکنون داریم ذخایر را قطعی اعلام میکنیم.
چرا عمده فعالیتهای اکتشافی در مناطق مرکزی متمرکز شده است؟
در آن مناطق پتانسیل بالایی برای سنگآهن داریم. در مناطقی مثل 19 b ،12 a و... عملا ثابت شده است. الان روی بیش از 20 آنومالی داریم کار میکنیم. این احتمال وجود دارد که به برخی ذخایر آن نقطه دسترسی پیدا نکرده باشیم. به خصوص آنکه آن ذخایر در عمق زمین موردبررسی قرار نگرفته است. در گلگهر (کرمان) به این نتیجه رسیدیم حتی کار ژئوفیزیکی که قبلا انجام شده با کار فعلی ما خیلی تفاوت دارد. میتوانیم این را ثابت کنیم. نمونهگیریها این را نشان میدهد. در نهایت باید گفت، هر اکتشاف دقیقی که انجام میدهیم ذخایر کشور را افزایش میدهد. نتایج آماری کار ما قطعی است و تا اکتشاف تفصیلی پیش میرویم.
نتایج ژئوفیزیک هوایی در اختیار چه کسانی قرار میگیرد. آیا این خدمات به بخش خصوصی فروخته میشود یا اینکه فقط به دولتیها تعلق دارد؟
زمانی که پتانسیلها مشخص شد، تجزیه و تحلیل ارقام را با کمک مشاور شروع میکنیم. بعد شرح خدمات را تعریف میکنیم. این عملیات به صورت پیمانکاری انجام میشود و این کارها را بخش خصوصی انجام میدهد.
یعنی تقاضا کار برای بخش خصوصی ایجاد کردهاید؟
دقیقا همینطور است. زمینه فعالیت آنها را فراهم میآوریم و در عین حال استفادهاش برای رشد تولید فولاد خواهد بود.
امکان دارد که بخش خصوصی از ابتدا یک نقطه پرپتانسیل را در اختیار گیرد؟ شما مانعی برای آنها ایجاد نمیکنید مثلا به این دلیل که معدن بزرگ است و باید دولت روی آن کار کند؟ فکر میکنم اصلاحیه جدید اصل 44 این مسایل را برطرف کند.
طبق روال قانونی مشکلی ندارد. ما پروژه را به مناقصه میگذاریم. از سوی دیگر بازار خارجی هم تقاضا دارد. الان فضای مطلوبی برای فروش مواد معدنی شکل گرفته است. البته هنوز اصلاحیه اصل 44 ابلاغ نشده اما پیشبینی میشود با توجه به اصلاحیه جدید، تحولات گستردهای در واگذاری معادن بزرگ پدید آید. خارجیها هم میتوانند با حداکثر 49 درصد سهام با یک شرکت ایرانی (51درصد) joint شوند.
.اکتشاف ژئوفیزیک ، دستگاه ژئوفیزیکی ، خرید و فروش معدن، معرفی دستگاه و تجهیزات ژئوفیزیک، ژئوفیزیک آب زیرزمینی، ژئوفیزیک معدن ، ژئوفیزیک نفت ، تجهیزات ژئوفیزیک ، ژئوفیزیک زمینی ، فروش معدن، ژئوفیزیکهوایی ، ژئوفیزیک دریایی ، اکتشاف ژئوفیزیکی معدن، ژئوفیزیک آبیابی ، اکتشاف آب زیرزمینی ، اکتشاف آبهای زیرزمینی ، ژئوفیزیک اکتشافی نفت ، ژئوفیزیک اکتشافی معدن ، ژئوفیزیک اکتشافی آب ، اکتشاف معدن ، اکتشاف نفت ، اکتشاف نفت و گاز ، اکتشاف آبهای زیرزمینی ، اکتشاف ژئوفیزیکی آب ، اکتشاف ژئوفیزیک نفت ، تعیین محل حفر چاه ، ژئوفیزیک مهندسی ، مهندسی ژئوفیزیک ، اکتشاف ژئوفیزیکی سرب ، ژئوفیزیک چاه آب ، اکتشاف ژئوفیزیکی آهن ، اکتشاف ژئوفیزیکی مس ، دستگاه ژئوفیزیکی ، ژئوفیزیک آبهای زیرزمینی ، اکتشاف ژئوفیزیکی آب زیرزمینی، ژئوفیزیک چاه آب زیرزمینی، آب زیرزمینی ، دستگاه ژئوفیزیک ، آبیابی ژئوفیزیک ، آبیابی ژئوفیزیکی ، اکتشاف ژئوفیزیک ، ژئوفیزیک چاه ، ژئوفیزیک آبیابی ، اکتشاف ، ژئوفیزیک ، ژئوفیزیکی ، تجهیزات ژئوفیزیک ، آبیابی ، آب یابی ، آبهای زیرزمینی ، هیدروژئوفیزیک ، معدن ، معادن ، نفت ، اکتشافات نفت، اکتشاف معدن، ژئوترمال، آبگرم، زمین گرمایی ، اکتشاف معدن آهن ، اکتشاف معدن سرب ، اکتشاف معدن روی ، اکتشاف معدن مس ، اکتشاف معدن منگنز ، تجهیزات ، دستگاه ، دستگاه ژئوفیزیک ، دستگاه ژئوالکتریک ، نرم افزار ژئوفیزیک ، ژئوفیزیک ، زلزله شناسی ، لرزه نگاری ، لرزه نگاری انکساری ، لرزه نگاری انعکاسی ، ژئوالکتریک ، قطبش القایی ، مقاومت ویژه الکتریکی ، مغناطیس سنجی ، الکترومغناطیس ، مگنتوتلوریک ، تلوریک ، مگنتومتر ، گرانی سنجی ، ژئورادار ، گراویمتری ، چاه پیمایی ، حفاری چاه ، شرکت حفاری ، چاه پیمایی ، چاه نگاری ، زمین شناسی، معدن ید، ید، معادن ید.